Đau khớp vai là gì? Các bài nghiên cứu khoa học liên quan

Đau khớp vai là tình trạng đau nhức hoặc hạn chế vận động xảy ra tại khớp nối giữa xương cánh tay, xương vai và xương đòn, gây ảnh hưởng sinh hoạt. Nguyên nhân có thể do viêm, chấn thương, thoái hóa hoặc rách gân chóp xoay, trong khi việc chẩn đoán đúng giúp điều trị hiệu quả và ngăn ngừa biến chứng.

Định nghĩa đau khớp vai

Đau khớp vai là cảm giác đau nhức, khó chịu hoặc cứng khớp xảy ra ở khu vực khớp nối giữa ba xương chính: xương cánh tay trên (humerus), xương vai (scapula) và xương đòn (clavicle). Đây là khớp có phạm vi chuyển động lớn nhất trong cơ thể người, nhưng cũng vì thế mà rất dễ bị tổn thương.

Tình trạng đau có thể diễn ra cấp tính (xuất hiện đột ngột) hoặc mạn tính (kéo dài nhiều tuần, thậm chí nhiều tháng). Mức độ đau có thể dao động từ âm ỉ nhẹ đến đau dữ dội làm hạn chế hoàn toàn khả năng cử động.

Đau khớp vai không chỉ ảnh hưởng đến chức năng vận động mà còn tác động lớn đến sinh hoạt hằng ngày, giấc ngủ và khả năng làm việc. Trong một số trường hợp, nếu không được điều trị đúng cách, cơn đau có thể trở nên dai dẳng và chuyển thành tổn thương mạn tính khó hồi phục.

Cấu trúc giải phẫu của khớp vai

Khớp vai là khớp cầu – ổ chảo (ball-and-socket joint), được cấu tạo bởi ba xương chính và hệ thống cơ, gân, dây chằng phức tạp bao quanh để giữ ổn định và cho phép khớp thực hiện chuyển động linh hoạt ở nhiều hướng.

Ba xương cấu thành khớp vai gồm:

  • Xương cánh tay trên (humerus): đầu trên có hình cầu, là phần "ball" của khớp.
  • Xương vai (scapula): bao gồm ổ chảo (glenoid), là phần "socket".
  • Xương đòn (clavicle): nối giữa xương ức và vai, đóng vai trò hỗ trợ cấu trúc.

Bên cạnh xương, khớp vai còn có:

  • Chóp xoay (rotator cuff) – một nhóm gồm 4 cơ và gân giúp ổn định và xoay cánh tay.
  • Bao hoạt dịch (bursa) – túi chứa dịch nhỏ giúp giảm ma sát giữa gân và xương.
  • Dây chằng – giữ các cấu trúc lại với nhau và giới hạn chuyển động quá mức.

Bảng sau minh họa nhanh cấu trúc giải phẫu của khớp vai:

Thành phần Chức năng chính
Xương cánh tay trên (Humerus) Gắn với ổ chảo, thực hiện chuyển động quay và nâng cánh tay
Xương vai (Scapula) Chứa ổ chảo, là điểm tựa cho khớp cầu
Xương đòn (Clavicle) Ổn định vai và kết nối thân với chi trên
Chóp xoay Giữ khớp vai vững và hỗ trợ chuyển động
Bao hoạt dịch Giảm ma sát giữa các mô

Nguyên nhân phổ biến gây đau khớp vai

Đau khớp vai có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, bao gồm viêm, thoái hóa, tổn thương mô mềm hoặc chấn thương. Các yếu tố gây ra đau có thể được chia làm nhóm cấp tính và mạn tính.

Những nguyên nhân cấp tính thường gặp gồm:

  • Chấn thương thể thao: va đập mạnh, ngã chống tay, hoặc xoay vai đột ngột.
  • Gãy xương hoặc trật khớp: do tai nạn giao thông, té ngã.
  • Rách gân chóp xoay: thường gặp ở người chơi tennis, bơi lội hoặc lao động nặng.

Những nguyên nhân mạn tính có thể là:

  • Viêm bao hoạt dịch (bursitis): do ma sát lặp lại giữa gân và xương.
  • Viêm gân (tendinitis): viêm mãn tính của gân chóp xoay hoặc gân đầu dài cơ nhị đầu.
  • Thoái hóa khớp vai: do tuổi tác hoặc bệnh lý viêm khớp.
  • Hội chứng chèn ép dưới mỏm cùng (impingement): khi gân bị ép giữa xương vai và mỏm cùng.

Việc xác định đúng nguyên nhân là yếu tố then chốt trong quá trình điều trị hiệu quả và ngăn ngừa tái phát đau khớp vai.

Triệu chứng nhận biết đau khớp vai

Triệu chứng đau khớp vai có thể khác nhau tùy theo nguyên nhân gây bệnh. Tuy nhiên, có một số dấu hiệu điển hình mà người bệnh thường gặp phải.

Đau là triệu chứng chính. Cơn đau có thể:

  • Âm ỉ hoặc đau nhói, thường xảy ra sâu trong khớp hoặc lan xuống cánh tay.
  • Tăng lên khi thực hiện động tác nâng tay hoặc xoay vai.
  • Xuất hiện cả khi nghỉ ngơi, đặc biệt vào ban đêm khi nằm nghiêng vai bị đau.

Bên cạnh đó, còn có thể xuất hiện:

  • Hạn chế biên độ vận động: khó giơ tay qua đầu hoặc với ra sau lưng.
  • Yếu cơ vai: không thể nâng vật nặng như trước.
  • Tiếng lục khục hoặc lạo xạo trong khớp khi di chuyển.

Trong các trường hợp nghiêm trọng như viêm nhiễm hoặc gãy xương, vai có thể sưng đỏ, nóng, và biến dạng rõ rệt. Đây là các dấu hiệu cảnh báo cần được can thiệp y tế khẩn cấp.

Chẩn đoán đau khớp vai

Để xác định chính xác nguyên nhân gây đau khớp vai, bác sĩ sẽ thực hiện đánh giá lâm sàng kết hợp với các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh hiện đại. Quy trình chẩn đoán thường bắt đầu bằng việc khai thác tiền sử bệnh lý, các hoạt động gần đây và mô tả chi tiết về triệu chứng.

Khám lâm sàng bao gồm các bước:

  • Kiểm tra phạm vi chuyển động của khớp vai bằng cách yêu cầu bệnh nhân thực hiện các động tác nâng, xoay, đưa tay ra sau lưng hoặc giơ tay qua đầu.
  • Đánh giá sức mạnh cơ vùng vai và vùng cánh tay.
  • Thực hiện các test lâm sàng đặc hiệu như Neer, Hawkins-Kennedy, Speed, Jobe để định hướng nguyên nhân tổn thương cụ thể.

Các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh được sử dụng bao gồm:

Phương pháp Ứng dụng
X-quang Phát hiện gãy xương, trật khớp, thoái hóa khớp
MRI (Cộng hưởng từ) Đánh giá mô mềm, rách gân, viêm chóp xoay, hội chứng chèn ép
Siêu âm Quan sát gân, túi hoạt dịch, phát hiện viêm hoặc tụ dịch
CT Scan Chẩn đoán tổn thương phức tạp vùng xương và khớp

Việc lựa chọn kỹ thuật chẩn đoán phụ thuộc vào mức độ nghi ngờ lâm sàng và điều kiện cơ sở y tế. MRI thường là công cụ tối ưu trong đánh giá tổn thương chóp xoay và mô mềm vùng vai.

Các phương pháp điều trị

Điều trị đau khớp vai cần dựa trên nguyên nhân cụ thể và mức độ nghiêm trọng. Các lựa chọn điều trị được phân thành hai nhóm chính: bảo tồn và can thiệp xâm lấn.

Phương pháp bảo tồn bao gồm:

  • Vật lý trị liệu: các bài tập phục hồi chuyển động, tăng cường cơ chóp xoay và điều chỉnh tư thế.
  • Thuốc giảm đau và chống viêm: nhóm NSAIDs (ibuprofen, diclofenac) giúp kiểm soát viêm và đau.
  • Chườm lạnh: làm giảm viêm trong 48 giờ đầu sau chấn thương.
  • Tạm ngừng các hoạt động gây áp lực lên khớp vai: bao gồm thể thao, nâng vật nặng hoặc các động tác lặp đi lặp lại.

Trong trường hợp đau kéo dài hoặc không đáp ứng với điều trị bảo tồn, bác sĩ có thể chỉ định:

  • Tiêm corticosteroid: tiêm trực tiếp vào khoang khớp giúp giảm viêm mạnh, thường dùng trong viêm bao hoạt dịch hoặc viêm gân nặng.
  • Phẫu thuật nội soi: loại bỏ mô viêm, sửa chữa rách gân hoặc ổn định lại khớp.
  • Thay khớp vai: chỉ áp dụng trong các trường hợp thoái hóa khớp nặng không còn khả năng phục hồi.

Lựa chọn điều trị nên được cá nhân hóa dựa trên tuổi, mức độ vận động cần thiết, và tình trạng bệnh lý nền của bệnh nhân.

Vai trò của phục hồi chức năng

Phục hồi chức năng là phần không thể thiếu trong quá trình điều trị và dự phòng đau khớp vai tái phát. Việc tập luyện đúng cách giúp tăng sức mạnh cơ quanh khớp, phục hồi phạm vi chuyển động và cải thiện khả năng vận động trong sinh hoạt hàng ngày.

Các bài tập thường bắt đầu từ mức độ nhẹ, sau đó tăng dần cường độ:

  1. Giai đoạn đầu: tập các bài kéo giãn nhẹ nhàng như trượt tay trên tường, vòng tay qua vai.
  2. Giai đoạn giữa: tập tăng sức mạnh nhóm cơ chóp xoay với dây kháng lực.
  3. Giai đoạn cuối: tập phối hợp chuyển động và luyện tập chức năng (gập duỗi có tải, xoay kháng lực).

Người bệnh cần được hướng dẫn bởi chuyên gia vật lý trị liệu để tránh các bài tập sai kỹ thuật hoặc quá sức gây chấn thương ngược.

Biện pháp phòng ngừa đau khớp vai

Phòng ngừa đau khớp vai nên bắt đầu từ việc bảo vệ khớp đúng cách và xây dựng thói quen vận động khoa học. Các nguyên tắc cơ bản bao gồm:

  • Khởi động kỹ trước khi luyện tập thể thao, đặc biệt với các môn như tennis, cầu lông, bơi lội.
  • Tránh lặp lại các động tác xoay vai liên tục quá mức mà không nghỉ giữa các lần thực hiện.
  • Không mang vác vật nặng sai tư thế. Khi nâng vật, cần giữ vật sát cơ thể và sử dụng lực chân thay vì lưng và vai.
  • Thực hiện các bài tập giãn cơ vai và lưng trên mỗi ngày để duy trì độ dẻo dai.

Người làm việc văn phòng nên chú ý điều chỉnh chiều cao bàn ghế và tư thế ngồi để tránh tạo áp lực kéo dài lên vùng vai – gáy.

Tác động lâu dài nếu không điều trị

Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, đau khớp vai có thể để lại nhiều hậu quả nghiêm trọng. Một trong những biến chứng phổ biến nhất là hội chứng đông cứng vai (frozen shoulder), làm mất gần như toàn bộ khả năng vận động của khớp.

Các biến chứng có thể gồm:

  • Teo cơ: do không sử dụng vai trong thời gian dài.
  • Co rút bao khớp: dẫn đến hạn chế vận động không hồi phục.
  • Viêm mạn tính: gây đau dai dẳng và giảm chất lượng cuộc sống.

Đối với người cao tuổi, việc không điều trị còn làm tăng nguy cơ ngã do mất thăng bằng hoặc tay yếu. Vì vậy, việc điều trị và phục hồi sớm là yếu tố then chốt để ngăn ngừa hậu quả lâu dài.

Liên kết nội dung và tài nguyên tham khảo

Tài liệu tham khảo

  1. American Academy of Orthopaedic Surgeons. (2023). Shoulder Pain and Common Shoulder Problems. Retrieved from https://orthoinfo.aaos.org
  2. Hopkins Medicine. (2024). Shoulder Pain. Retrieved from https://www.hopkinsmedicine.org
  3. Mayo Clinic. (2024). Shoulder Pain: Symptoms and Causes. Retrieved from https://www.mayoclinic.org
  4. Kuhn JE. (2009). Exercise in the treatment of rotator cuff impingement: a systematic review and a synthesized evidence-based rehabilitation protocol. J Shoulder Elbow Surg, 18(1), 138–160.
  5. Bejarano CM, et al. (2016). Current Concepts in the Evaluation and Management of Shoulder Pain in Athletes. Phys Sportsmed, 44(3), 327–334.

Các bài báo, nghiên cứu, công bố khoa học về chủ đề đau khớp vai:

CẢM GIÁC ĐAU DỘI NGƯỢC CỦA PHƯƠNG PHÁP PHONG BẾ ĐÁM RỐI THẦN KINH CÁNH TAY TRUYỀN LIÊN TỤC QUA CATHETERSO VỚI PHƯƠNG PHÁPTIÊM 1 LẦN DUY NHẤT SAU PHẪU THUẬT NỘI SOI KHỚP VAI
Tạp chí Y học Việt Nam - Tập 514 Số 2 - 2022
Nghiên cứu nhằm mục tiêuso sánh tỉ lệ đau dội ngượcsau mổ của phương pháp phong bế đám rối thần kinh cánh tay tiêm 1 lần duy nhất so với phương pháp phong bế truyền liên tục qua catheter sau mổ ở bệnh nhân phẫu thuật nội soi khớp vai. 60 bệnh nhân phẫu thuật nội soi khớp vai theo chương trình được chia ngẫu nhiên thành 2 nhóm phong bế đám rối thần kinh cánh tay dưới hướng dẫn của siêu âm: 1 nhóm đ...... hiện toàn bộ
#đau dội ngược #đám rối thần kinh cánh tay #nội soi khớp vai #truyền liên tục qua catheter #một liều duy nhất
21. Tác dụng giảm đau, cải thiện tầm vận động của nhãn châm, điện châm và xoa bóp bấm huyệt trong điều trị viêm quanh khớp vai đơn thuần
Tạp chí Nghiên cứu Y học - - 2022
Viêm quanh khớp vai là bệnh lý thường gặp do tổn thương các cấu trúc phần mềm quanh khớp vai bao gồm: gân, cơ, dây chằng và bao khớp. Chúng tôi đã thực hiện đề tài nghiên cứu nhằm đánh giá tác dụng giảm đau, cải thiện tầm vận động của nhãn châm, điện châm và xoa b&oa...... hiện toàn bộ
#Viêm quanh khớp vai #nhãn châm #tầm vận động #giảm đau
19. Đặc điểm tổn thương gân mũ xoay trên MRI 3 tesla ở bệnh nhân đau khớp vai
Tạp chí Nghiên cứu Y học - - 2022
Nghiên cứu mô tả cắt ngang đặc điểm tổn thương gân mũ xoay trên 3T-MRI ở các bệnh nhân đau khớp vai tại Bệnh viện hữu nghị Việt Đức từ tháng 4/2021 đến tháng 8/2021. Kết quả có 114 bệnh nhân (64 nam và 50 nữ). Tuổi trung bình là 52±12,1 tuổi. Tổn thương hay gặp là gân cơ trên gai chiếm 66...... hiện toàn bộ
#3T-MRI #đau khớp vai #rách gân mũ xoay
12. Tác dụng điều trị viêm quanh khớp vai đơn thuần của bài thuốc “Cát căn gia truật ý dĩ nhân thang”
Tạp chí Nghiên cứu Y học - - 2022
Nghiên cứu nhằm mục tiêu đánh giá tác dụng của bài thuốc “Cát căn gia truật ý dĩ nhân thang” kết hợp điện châm và xoa bóp bấm huyệt trong điều trị viêm quanh khớp vai. Nghiên cứu can thiệp lâm sàng, so sánh trước sau, có đối chứng. 60 bệnh nhân được chẩn đo&aacut...... hiện toàn bộ
#Giảm đau #cát căn gia truật ý dĩ nhân thang #viêm quanh khớp vai đơn thuần
ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ GIẢM ĐAU SAU PHẪU THUẬT KHỚP VAI BẰNG GÂY TÊ ĐÁM RỐI THẦN KINH CÁNH TAY ĐƯỜNG LIÊN CƠ BẬC THANG
Tạp chí Y học Việt Nam - Tập 514 Số 1 - 2022
Thực hiện các biện pháp giảm đau sau phẫu thuật khớp vai có ý nghĩa lớn trong thực hànhlâm sàng. Các phương pháp giảm đau sau mổ đều có ưu điểm và nhược điểm. Chúng tôi tiến hành nghiên cứu nhằm mục tiêu: so sánh hiệu quả giảm đau sau phẫu thuật khớp vai của phương pháp gây tê đám rối thần kinh cánh tay đường liên cơ bậc thang tiêm một lần hoặc truyền liên tục dưới hướng dẫn siêu âm. Phương pháp n...... hiện toàn bộ
#Gây tê đám rối thần kinh cánh tay #siêu âm #giảm đau #Ropivacain
ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ GIẢM ĐAU SAU PHẪU THUẬT KHỚP VAI BẰNG GÂY TÊ ĐÁM RỐI THẦN KINH CÁNH TAY ĐƯỜNG LIÊN CƠ BẬC THANG
HIỆU QUẢ GIẢM ĐAU SAU MỔ PHƯƠNG PHÁP GÂY TÊ CHỌN LỌC THÂN TRÊN CỦA ĐÁM RỐI THẦN KINH CÁNH TAY MỘT LIỀU DUY NHẤT DƯỚI HƯỚNG DẪN CỦA SIÊU ÂM Ở BỆNH NHÂN PHẪU THUẬT NỘI SOI KHỚP VAI
Tạp chí Y học Việt Nam - Tập 514 Số 2 - 2022
Nghiên cứu nhằm mục tiêu đánh giá tác dụng giảm đau và các tác dụng không mong muốn sau mổ của phương pháp gây tê chọn lọc thân trên của đám rối thần kinh cánh tay một liều duy nhất dưới hướng dẫn của siêu âm ở bệnh nhân phẫu thuật nội soi khớp vai. 30 bệnh nhân phẫu thuật nội soi khớp vai theo chương trình được giảm đau sau mổ bằng phương pháp gây tê chọn lọc thân trên của đám rối thần kinh cánh ...... hiện toàn bộ
#gây tê chọn lọc #thân trên đám rối thần kinh cánh tay #nội soi khớp vai #hướng dẫn của siêu âm #giảm đau sau mổ #một liều duy nhất
GIÁ TRỊ CỦA SIÊU ÂM TRONG CHẨN ĐOÁN MỘT SỐ TỔN THƯƠNG KHỚP VAI THƯỜNG GẶP
Tạp chí Y học Cộng đồng - Tập 62 Số 5 (2021) - Trang - 2021
Nghiên cứu được tiến hành trên 200 bệnh nhân đau khớp vai được siêu âm khớp vai theo quy trình của Trung tâm Chẩn đoán hình ảnh Bệnh viện Đại học Y Hà Nội trong đó có 41 bệnh nhân được nội soi khớp vai. Đối chiếu kết quả siêu âm với kết quả nội soi khớp vai để đánh giá giá trị của siêu âm trong chẩn đoán tổn thương khớp vai. Kết quả: Siêu âm phát hiện 31.5% trường hợp rách bán phần gân, 21% trường...... hiện toàn bộ
#Siêu âm khớp vai #rách chóp xoay #đau khớp vai.
Lectin Chiết Xuất Từ Tảo Hypnea cervicornis Tăng Cường Tác Dụng Chống Đau ở Chuột Thí Nghiệm Bị Viêm Khớp Do Zymosan: Vai Trò Của Tín Hiệu cGMP và Biểu Hiện Cytokine Dịch bởi AI
Inflammation - Tập 43 - Trang 1446-1454 - 2020
Nghiên cứu này đã điều tra tác động của lectin tảo Hypnea cervicornis (HCA) lên viêm khớp do zymosan gây ra (ZyA) ở chuột cống. Zymosan (50–500 μg/25 μL) hoặc dung dịch muối vô trùng (Sham) được tiêm vào khớp gối của những con chuột cái Wistar (180–200 g). Các động vật bị viêm khớp được tiêm morphine (4 mg/kg, qua đường phúc mạc), indomethacin (5 mg/kg, qua đường phúc mạc), hoặc lidocaine 2% (100 ...... hiện toàn bộ
#lectin #Hypnea cervicornis #viêm khớp #zymosan #cGMP #cytokine #TNF-α #IL-1 #IL-10 #iNOS
24. NGHIÊN CỨU PILOT VỀ HIỆU QUẢ GIẢM ĐAU, BIÊN ĐỘ VẬN ĐỘNG KHỚP CỔ, KHỚP VAI, CHỨC NĂNG SINH HOẠT HẰNG NGÀY CỦA BÀI TẬP KHỚP CỔ, KHỚP VAI THEO Y HỌC CỔ TRUYỂN VÀ BÀI TẬP VẬN ĐỘNG CỘT SỐNG CỔ THEO PHỤC HỒI CHỨC NĂNG TRÊN BỆNH NHÂN THOÁI HÓA CỘT SỐNG CỔ
Tạp chí Y học Cộng đồng - Tập 65 Số 6 - Trang - 2024
Mục tiêu nghiên cứu: So sánh hiệu quả cải thiện mức độ đau, biên độ vận động, chức năng sinh hoạt hằng ngày của tập vận động khớp cổ, vai của bài tập vận động khớp được giảng dạy tại trường đại học Y dược thành phố Hồ Chí Minh và bài tập khớp cột sống cổ theo phác đồ Bộ Y Tế của phục hồi chức năng. trên người bệnh thoái hoá cột sống cổ. Phương pháp nghiên cứu: Thử nghiệm lâm sàng không mù có nhóm...... hiện toàn bộ
#Biên độ vận động khớp cổ #NDI #thoái hoá đốt sống cổ #phương pháp vận động khớp cổ 3 lần #khớp vai 3 lần
Tổng số: 24   
  • 1
  • 2
  • 3

Chủ đề khác

#liệu pháp mới

Liệu pháp mới là gì? Các bài nghiên cứu khoa học liên quan

#tế bào biểu bì

Tế bào biểu bì là gì? Các bài nghiên cứu khoa học liên quan

#sống không tiến triển

Sống không tiến triển là gì? Nghiên cứu khoa học liên quan

#lưu lượng máu

Lưu lượng máu là gì? Các bài nghiên cứu khoa học liên quan

#suy thận giai đoạn cuối

Suy thận giai đoạn cuối là gì? Các bài nghiên cứu khoa học

#hoạt động não

Hoạt động não là gì? Các bài nghiên cứu khoa học liên quan

#huyết áp thấp

Huyết áp thấp là gì? Các bài nghiên cứu khoa học liên quan

#chức năng điều hành

Chức năng điều hành là gì? Các bài báo nghiên cứu khoa học

#bất đối xứng

Bất đối xứng là gì? Các bài nghiên cứu khoa học liên quan

#kỹ thuật thiết kế

Kỹ thuật thiết kế là gì? Các nghiên cứu khoa học liên quan


Xem thêm